Hướng Dẫn Cách Đọc Báo Cáo Tài Chính Của Doanh Nghiệp Chi Tiết Nhất

Báo cáo tài chính của doanh nghiệp lập ra để phản ánh tình hình và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Việc đọc báo cáo tài chính để hiểu rõ về “sức khỏe” doanh nghiệp có rất nhiều lợi ích ví dụ như các nhà đầu tư có thể nắm bắt được tình hình doanh nghiệp,… Do đó, GMS Consulting chỉ cho các bạn cách đọc báo cáo tài chính của doanh nghiệp.

Báo cáo tài chính là gì?

Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam số 21, Báo cáo tài chính (BCTC) phản ánh theo một cấu trúc chặt chẽ tình hình tài chính, kết quả kinh doanh của một doanh nghiệp. Mục đích của báo cáo tài chính là cung cấp các thông tin về tình hình tài chính, tình hình kinh doanh và các luồng tiền của một doanh nghiệp, đáp ứng nhu cầu hữu ích cho số đông những người sử dụng trong việc đưa ra các quyết định kinh tế. Để đạt mục đích này báo cáo tài chính phải cung cấp những thông tin của một doanh nghiệp về:

a/ Tài sản;

b/ Nợ phải trả;

c/ Vốn chủ sở hữu;

d/  Doanh thu, thu nhập khác, chi phí, lãi và lỗ;

đ/ Các luồng tiền.

Các thông tin này cùng với các thông tin trình bày trong Bản thuyết minh báo cáo tài chính giúp người sử dụng dự đoán được các luồng tiền trong tương lai và đặc biệt là thời điểm và mức độ chắc chắn của việc tạo ra các luồng tiền và các khoản tương đương tiền.

Có 2 loại báo cáo tài chính:

• Báo cáo tài chính tổng hợp của doanh nghiệp
• Báo cáo tài chính hợp nhất của tập đoàn

Hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp gồm:

• Bảng cân đối kế toán hay Bảng báo cáo tình hình tài chính
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh;
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ;
• Bản thuyết minh báo cáo tài chính.

Nhận diện các báo cáo tài chính

Cách đọc báo cáo tài chính của doanh nghiệp thì đầu tiên cần phải nhận diện được các báo cáo. Theo Chuẩn mực kế toán quốc tế số 01 – IAS 01 có quy định:

Đơn vị phải nhận diện rõ từng báo cáo tài chính và các thuyết minh. Bên cạnh đó, đơn vị phải trình bày một cách dễ nhận biết và nhắc lại khi cần thiết cho dễ hiểu các thông tin sau:

(a) Tên của đơn vị lập báo cáo tài chính hoặc các hình thức nhận diện khác và bất kỳ thay đổi nào về các thông tin đó từ cuối kỳ báo cáo liền trước;

(b) Các báo cáo tài chính là của một đơn vị đơn lẻ hay của một nhóm các đơn vị;

(c) Ngày kết thúc của kỳ báo cáo hoặc kỳ của bộ báo cáo tài chính hoặc thuyết minh báo cáo tài chính;

(d) Đồng tiền báo cáo theo định nghĩa của IAS 2;

(e) Mức độ làm tròn số được sử dụng trong việc trình bày số liệu trên các báo cáo tài chính.

(Trích báo cáo tài chính Johnson Matthey năm 2020)

Đọc ý kiến của kiểm toán viên (nếu báo cáo đã được kiểm toán)

Kiểm toán viên sẽ đưa ra các loại ý kiến khi hoàn thành kiểm toán BCTC tại doanh nghiệp:

• Ý kiến chấp nhận toàn phần:

Là ý kiến được đưa ra khi kiểm toán viên kết luận rằng báo cáo tài chính đã được lập, trên các khía cạnh trọng yếu, phù hợp với khuôn khổ về lập và trình bày báo cáo tài chính được áp dụng (Theo VSA 700)

• Ý kiến kiểm toán ngoại trừ: Là ý kiến mà kiểm toán viên đưa ra khi:

Kiểm toán viên thu thập được đầy đủ, thích hợp các bằng chứng kiểm toán. Kiểm toán viên kết luận là có các sai sót, xét riêng rẻ hay tổng hợp lại, có ảnh hưởng trọng yếu nhưng không lan tỏa đối với báo cáo tài chính.

Kiểm toán viên không thể thu thập được đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp để làm cơ sở đưa ra ý kiến kiểm toán. Tuy nhiên kiểm toán viên có đủ cơ sở kết luận rằng những ảnh hưởng có thể có của các sai sót chưa được phát hiện (nếu có) có thể là trọng yếu nhưng không lan tỏa đối với báo cáo tài chính.

• Ý kiến kiểm toán trái ngược

Là ý kiến kiểm toán mà kiểm toán viên đưa ra khi: Kiểm toán viên thu thập được bằng chứng kiểm toán đầy đủ, thích hợp. Kiểm toán viên đưa ra kết luận có các sai sót, xét riêng hay tổng hợp lại, có ảnh hưởng trọng yếu và lan tỏa đối với báo cáo tài chính.

• Từ chối đưa ra ý kiến

Từ chối đưa ra ý kiến kiểm toán khi kiểm toán viên xét thấy:

Kiểm toán viên không thể thu thập được đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp làm cơ sở để kiểm toán viên đưa ra ý kiến kiểm toán. Chính vì thế kiểm toán viên kết luận được rằng những ảnh hưởng có thể có của các sai sót chưa được phát hiện (nếu có) có thể là trọng yếu và lan tỏa đối với báo cáo tài chính.

Trong một số rất ít trường hợp liên quan đến nhiều yếu tố không chắc chắn, kiểm toán viên phải từ chối đưa ra ý kiến khi mặc dù đã thu thập được đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp liên quan đến từng yếu tố không chắc chắn riêng biệt. Tuy nhiên, kiểm toán viên vẫn kết luận rằng không thể đưa ra ý kiến kiểm toán về báo cáo tài chính do những ảnh hưởng tương tác có thể có của những yếu tố không chắc chắn và những ảnh hưởng lũy kế của những yếu tố này đến báo cáo tài chính.

Đọc báo cáo tình hình tài chính

Báo cáo tình hình tài chính hay được gọi là bảng cân đối kế toán phản ánh thời điểm nhất định của doanh nghiệp về tổng quát toàn bộ giá trị tài sản hiện có và nguồn hình thành tài sản đó tại thời điểm lập báo cáo. Thể hiện rõ 2 mục lớn là Tài Sản và Nguồn vốn trong đó Tài sản được chia thành Tài sản ngắn hạn và Tài sản dài hạn; Nguồn vốn gồm Nợ phải trả và Vốn chủ sở hữu.

(Báo cáo tình hình hợp nhất công ty cổ phần Sữa Việt Nam năm 2021)

Tài sản

Tài sản là nguồn lực do doanh nghiệp kiểm soát và có thể thu được lợi ích kinh tế trong tương lai. Lợi ích kinh tế trong tương lai của một tài sản là tiềm năng làm tăng nguồn tiền và các khoản tương đương tiền của doanh nghiệp hoặc làm giảm bớt các khoản tiền mà doanh nghiệp phải chi ra.

Tài sản được ghi nhận trong Bảng cân đối kế toán khi doanh nghiệp có khả năng chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai và giá trị của tài sản đó được xác định một cách đáng tin cậy. Tài sản không được ghi nhận trong Bảng cân đối kế toán khi các chi phí bỏ ra không chắc chắn sẽ mang lại lợi ích kinh tế trong tương lại cho doanh nghiệp thì các chi phí đỏ được ghi nhận ngay vào Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh khi phát sinh.

Nợ phải trả

Nợ phải trả là nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp phát sinh từ các giao dịch và sự kiện đã qua mà doanh nghiệp phải thanh toán từ các nguồn lực của mình. Nợ phải trả xác định nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp khi doanh nghiệp nhận về một tài sản, tham gia một cam kết hoặc phát sinh các nghĩa vụ pháp lý.

Nợ phải trả được ghi nhận trong Bảng cân đối kế toán khi có đủ điều kiện chắc chắn là doanh nghiệp sẽ phải dùng một lượng tiền chi ra để trang trải cho những nghĩa vụ hiện tại mà doanh nghiệp phải thanh toán và khoản nợ phải trả đó phải xác định được một cách đáng tin cậy.

Vốn chủ sở hữu

Vốn chủ sở hữu được phản ảnh trong Bảng cân đối kế toán gồm:

• Vốn của các nhà đầu tư có thể là vốn của chủ doanh nghiệp, vốn góp, vốn cổ phần, vốn Nhà nước;
• Thặng dư vốn cổ phần là chênh lệch giữa mệnh giá cổ phiếu với giá thực tế phát hành;
• Lợi nhuận giữ lại là lợi nhuận sau thuế giữ lại để tích luỹ bổ sung vốn;
• Các quỹ như quỹ dự trữ, quỹ dự phòng, quỹ đầu tư phát triển;
• Lợi nhuận chưa phân phối là lợi nhuận sau thuế chưa chia cho chủ sở hữu hoặc chưa trích lập các quỹ;
• Chênh lệch tỷ giá.

Đọc báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

(Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất của công ty Cổ phần Sữa Việt Nam năm 2021)

Theo Bộ Tài Chính, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh phản ánh tình hình và kết quả hoạt động kinh doanh chính và kết quả từ các hoạt động tài chính và hoạt động khác của doanh nghiệp.

Theo chuẩn mực kế toán chung của Việt Nam (VAS 1), lợi nhuận là thước đo kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Các yếu tố liên quan trực tiếp đến việc xác định lợi nhuận là doanh thu, thu nhập khác và chi phi. Doanh thu, thu nhập khác, chi phí và lợi nhuận là các chỉ tiêu quan trọng phản ảnh tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.

Doanh thu và thu nhập khác

Doanh thu và thu nhập khác là tổng giá trị các lợi ích kinh tế doanh nghiệp thu được trong kỳ kế toán, phát sinh từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường và các hoạt động khác của doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu, không bao gồm khoản góp vốn của cổ đông hoặc chủ sở hữu.

• Doanh thu phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh thông thường của doanh nghiệp và thường bao gồm: Doanh thu bán hàng, doanh thu cung cấp dịch vụ, tiền lãi, tiền bản quyền, cổ tức và lợi nhuận được chia.
• Thu nhập khác bao gồm các khoản thu nhập phát sinh từ các hoạt động ngoài các hoạt động tạo ra doanh thu như: thu từ thanh lý, nhượng bán tài sản cố định, thu tiền phạt khách hàng do vi phạm hợp đồng…

Doanh thu và thu nhập khác được ghi nhận trong Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh thu được lợi ích kinh tế trong tương lai có liên quan tới sự gia tăng về tài sản hoặc giảm bớt nợ phải trả. Phần giá trị gia tăng đó phải xác định được một cách đáng tin cậy.

Chi phí

Chi phí là tổng giá trị các khoản làm giảm lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán dưới hình thức các khoản tiền chi ra, các khoản khấu trừ tài sản hoặc phát sinh các khoản nợ dẫn đến làm giảm vốn chủ sở hữu, không bao gồm khoản phân phối cho cổ đông hoặc chủ sở hữu.

Chi phi bao gồm các chi phí sản xuất, kinh doanh phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh thông thường của doanh nghiệp và các chi phí khác.

• Chi phí sản xuất, kinh doanh phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh thông thường của doanh nghiệp như: giá vốn hàng bán, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí lãi tiền vay.
• Chi phí khác bao gồm các chi phí ngoài các chi phí sản xuất, kinh doanh phát sinh trong quá trình hoạt động kinh doanh thông thường của doanh nghiệp như: chi phí về thanh lý, nhượng bán tài sản cố định, các khoản tiền bị khách hàng phạt do vi phạm hợp đồng,….

Chi phí sản xuất, kinh doanh và chi phí khác được ghi nhận trong Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh khi các khoản chi phí này làm giảm bớt lợi ích kinh tế trong tương lai có liên quan đến việc giảm bớt tải sản hoặc tăng nợ phải trả. Phần chi phí này phải xác định được một cách đáng tin cậy .

Đọc báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam, báo cáo lưu chuyển tiền tệ (VAS 24) thì báo cáo lưu chuyển tiền tệ là báo cáo dùng để:

• Xem xét và dự đoán khả năng về số lượng, thời gian và độ tin cậy của các luồng tiền trong tương lai;
• Dùng để kiểm tra lại các đánh giá, dự đoán trước đây về các luồng tiền;
• Kiểm tra mối quan hệ giữa khả năng sinh lời với lượng lưu chuyển tiền thuần và những tác động của thay đổi giá cả.

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ thể hiện chi tiết tình hình thu, chi và biến động luồng tiền của doanh nghiệp theo: Hoạt động kinh doanh, Hoạt động đầu tư và Hoạt động tài chính. Luồng tiền ra của doanh nghiệp được thể hiện dưới giá trị âm, trong khi luồng tiền vào là số dương.

Các luồng tiền phát sinh từ các giao dịch bằng ngoại tệ phải được quy đổi ra đồng tiền chính thức sử dụng trong ghi sổ kế toán và lập Báo cáo tài chính theo tỷ giá hối đoái tại thời điểm phát sinh giao dịch.

Đọc bản thuyết minh báo cáo tài chính

Bản thuyết minh báo cáo tài chính là báo cáo diễn giải bổ sung những thông liên quan đến các chính sách kế toán về hoạt tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh và dòng tiền của đơn vị. Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS 21) thì Bản thuyết minh Báo cáo tài chính là báo cáo đưa ra các thông tin về:

• Cách lập báo cáo tài chính;
• Các chính sách kế toán cụ thể được chọn và áp dụng đối với các giao dịch và các sự kiện quan trọng;
• Cung cấp thông tin bổ sung khác chưa được trình bày trong các báo cáo tài chính, nhưng lại cần thiết cho việc trình bày trung thực và hợp lý.

Mục đích của Bản thuyết minh Báo cáo tài chính là một bộ phận hợp thành không thể tách rời của Báo cáo tài chính doanh nghiệp. Chủ yếu dùng để mô tả mang tính tường thuật hoặc phân tích chi tiết các thông tin số liệu đã được trình bày trong Bảng Cân đối kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ cũng như các thông tin cần thiết khác theo yêu cầu của các chuẩn mực kế toán cụ thể (Bộ Tài chính, 2014).

Đọc báo cáo tài chính là một điều cơ bản và bắt buộc mà một kế toán viên cần phải biết. Không chỉ kế toán viên mà chủ doanh nghiệp cũng cần phải nắm được các thông số trong bảng báo cáo này để có thể đưa ra các quyết định kinh doanh đúng đắn. Nếu trong quá trình làm việc và tìm hiểu mà bạn còn điều thắc thì hãy liên hệ với dịch vụ báo cáo tài chính của GMS Consulting để được giải đáp chi tiết nhé.